| EKP1 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie obowiązywania i stosowania MPZZM, odpowiedzialności za ich przestrzeganie oraz zasad odstępstw od ich przestrzegania. K_W16, |
| EKP2 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie roli i znaczenia przepisów miejscowych dotyczących inżynierii ruchu statków. K_W16, |
| EKP3 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie świateł, znaków i sygnałów dźwiękowych wymaganych przez MPZZM. K_W16, |
| EKP4 |
Ma wiedzę w zakresie sygnałów wzywania pomocy oraz zasad postępowania po ich odebraniu. K_W16, K_W19, |
| EKP5 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie stosowania przepisów prawa drogi morskiej w celu unikania zderzeń statków. K_W16, |
| EKP6 |
Ma podstawową wiedzę w zakresie wykorzystania i ograniczeń urządzeń technicznych na mostku statku oraz zdolności manewrowych statku do celów unikania zderzeń statków. K_W08, K_W17, |
| EKP7 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie zasad organizacji wacht we wszelkich warunkach. K_W31, K_W32, |
| EKP8 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie obowiązków oficera podczas obejmowania, zdawania i pełnienia wachty. K_W12 |
| EKP9 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie zasad postępowania w sytuacjach awaryjnych. K_W19, |
| EKP10 |
Ma szczegółową wiedzę w zakresie zasad kierowania zasobami ludzkimi na mostku. K_W31, K_K04, |
| EKP11 |
Potrafi ocenić sytuację na podstawie widocznych świateł lub znaków dziennych statków, słyszanych sygnałów manewrowych, ostrzegawczych i zwrócenia uwagi oraz sygnałów mgłowych. K_U03 BRAKUJE 7 EKP!!! |
| EKP12 |
Potrafi stosować przepisy prawa drogi morskiej w celu unikania zderzeń statków. K_U24 |
| EKP13 |
Potrafi wykorzystać informacje uzyskiwane z dostępnych urządzeń technicznych oraz danych manewrowych statku do celów unikania zderzeń. K_U24 |
| EKP14 |
Zna zasady prawidłowego przyjęcia, zdania i pełnienia wachty nawigacyjnej i portowej. K_U22 |
| EKP15 |
Zna zasady unikania zderzeń we wszelkich warunkach widzialności i na wszystkich rodzajach akwenów. K_U24 |
| EKP16 |
Zna zasady dowodzenia podległymi mu członkami wachty nawigacyjnej, zna zasady dokonywania prawidłowego podziału czynności wśród członków wachty nawigacyjnej. K_U22; K_K04 |
| EKP17 |
Posiada umiejętność skutecznego komunikowania się w sprawach związanych z pełnieniem bezpiecznej wachty nawigacyjnej. K_U08 |
| EKP18 |
Potrafi właściwie wykorzystać dostępne urządzenia techniczne w trakcie pełnienia wachty nawigacyjnej. K_U18 |
| Lp. |
Zagadnienia |
Liczba godzin |
Odniesienie do EKP dla przedmiotu |
Odniesienie do RPS |
| W |
C |
L |
P |
S |
| 1 | Wiadomości wstępne. Pojęcie, cel i znaczenie MPDM. Rys historyczny rozwoju, współpraca międzynarodowa w tworzeniu MPDM. Konwencja COLREGS 1972 - układ, struktura, załączniki. Wyjaśnienie określenia "system rozgraniczenia ruchu". [STCW 9.7.1.1] | 1 | | | | | EKP1 | 9.7.1.1 |
| 2 | Światła i znaki. Cel i znaczenie świateł i znaków. Zastosowanie prawideł dotyczących świateł i znaków. Definicje świateł i znaków. Definicje świateł określonych w prawidle 21. Wymagania w zakresie zasięgu widzialności określone w prawidle 22. Sektory poziome i pionowe oraz stosowanie ekranów. Barwy świateł. Obowiązki odnośnie noszenia i pokazywania świateł oraz nadzór i konserwacja. Konserwacja i prowadzenie dokumentacji świateł. Rozpoznawanie i znaczenie znaków przepisanych w prawidłach. [STCW 9.7.1 5 - 15] | 2 | | 2 | | | EKP3 | 9.7.2.1, 9.7.2.11 |
| 3 | Rozmieszczenie pionowe i poziome świateł na statkach o napędzie mechanicznym, zajętych holowaniem, pchaniem, holowanych i pchanych, żaglowych, zajętych połowem różnymi narzędziami połowu, nieodpowiadających za swoje ruchy, o ograniczonej zdolności manewrowej, ograniczonych swoim zanurzeniem, pilotowych, na mieliźnie, na kotwicy, a także rozmieszczenie świateł na wodnosamolotach. | 2 | | | | | EKP3 | 9.7.2.1, 9.7.2.2, 9.7.2.3, 9.7.2.4, 9.7.2.5, 9.7.2.6, 9.7.2.7, 9.7.2.8, 9.7.2.9 |
| 4 | Wymagania techniczne dotyczące znaków. Określanie sektorów świecenia i przeświecania świateł: masztowych, burtowych, holowania, rufowych, kombinowanych, widocznych dookoła widnokręgu - dopuszczalne sektory cienia. Określanie sektorów pionowych dla statków o napędzie mechanicznym i statków żaglowych. Używanie ekranów świateł burtowych, masztowych i widocznych dookoła widnokręgu. Ćwiczenia na symulatorze świateł i znaków: rozpoznawanie na podstawie obserwowanych świateł rodzaju statku, wykonywanego zajęcia i prawdopodobnego stopnia ograniczenia jego zdolności manewrowych, czy jest on w drodze i czy posuwa się po wodzie. | 2 | | 3 | | | EKP3 | 9.7.2.10 |
| 5 | Sygnały dźwiękowe i świetlne. Definicje. Wyposażenie statku w urządzenia i środki do sygnalizacji dźwiękowej i świetlnej. Sygnały manewrowe, ostrzegawcze, zwrócenia uwagi, mgłowe oraz wzywania pomocy. Rozpoznawanie sygnałów dźwiękowych i świetlnych nadawanych przez symulatory laboratoryjne. | 1 | | 1 | | | EKP3, EKP4 | 9.7.3.1, 9.7.3.2, 9.7.3.3, 9.7.3.4, 9.7.3.5, 9.7.3.6, 9.7.3.7, 9.7.3.8 |
| 6 | Podstawowe postanowienia ogólne COLREGS 1972. Zakres stosowania przepisów MPDM w myśl prawidła l. Przepisy miejscowe i obowiązek ich znajomości i przestrzegania. Obowiązek przestrzegania prawideł w myśl prawidła 2. Odpowiedzialność za zaniedbanie przestrzegania przepisów MPDM i przepisów miejscowych. Zasady zwykłej praktyki morskiej. Pojęcie dobrej i złej praktyki. Przykłady przezorności, których może wymagać zwykła praktyka morska lub szczególne okoliczności przypadku. Obowiązek uwzględnienia okoliczności i warunków przy interpretacji i stosowaniu MPDM. Przykłady okoliczności, które mogą spowodować konieczność odstąpienia od prawideł. Analiza orzeczeń sądów i izb morskich w sprawie wypadków - zderzeń, w których występował związek przyczynowy zaniedbań w przestrzeganiu przepisów lub zasad zwykłej praktyki morskiej. [STCW 9.7.1.2 – 4] | 3 | | | | | EKP2, EKP3 | 9.7.4.6 |
| 7 | Zachowanie się statków we wszelkich warunkach widzialności. Obserwacja Zakres przedmiotowy prawidła 5. Pojęcie "właściwa obserwacja" oraz interpretacja określenia "pełna ocena sytuacji i ryzyka zderzenia". Obserwacja wzrokowa, nasłuch oraz obserwacja radarowa. Wykorzystanie radaru do celów określonych w prawidle 5. Organizacja i obsada wachty nawigacyjnej oraz pełnienie wachty. Ustalanie organizacji wacht morskich oraz określanie obowiązków dla członków wachty nawigacyjnej. Analiza przykładów zaniedbań w stosowaniu prawideł stwierdzonych przez orzecznictwo. | 2 | | 2 | | | EKP3, EKP4, EKP5, EKP6, EKP7, EKP8, EKP11, EKP12, EKP13, EKP17, EKP18 | 9.7.4.1 |
| 8 | Prawidło 6 prędkość bezpieczna. Pojęcie prędkości bezpiecznej, próba zdefiniowania. Interpretacja pojęć `właściwe i skuteczne działanie` oraz `w odległości odpowiedniej do istniejących okoliczności i warunków`. Czynniki, które należy brać pod uwagę przy określaniu prędkości bezpiecznej. Wyjaśnienie wpływu korzystania z radaru na określenie prędkości bezpiecznej. Określanie wielkości wpływu czynników na wartość liczbową prędkości bezpiecznej, zwłaszcza czynników radarowych. [STCW 9.7.1.25, 39] | 2 | | 2 | | | EKP6, EKP12, EKP13, EKP18 | 9.7.4.2 |
| Lp. |
Zagadnienia |
Liczba godzin |
Odniesienie do EKP dla przedmiotu |
Odniesienie do RPS |
| W |
C |
L |
P |
S |
| 1 | Ryzyko zderzenia. Pojęcie ryzyka zderzenia, znaczenie prawne. Sposoby ustalania w różnych warunkach widzialności. Właściwe wykorzystanie urządzeń radarowych do oceny, czy istnieje ryzyko zderzenia. Niebezpieczeństwa jakie stwarza wyciąganie wniosków na podstawie skąpych informacji radarowych podczas dobrej widzialności, jak i przy korzystaniu z radaru. Określanie wpływu niepełnych informacji na błędną ocenę sytuacji. | 1 | | | | | EKP5, EKP6, EKP11, EKP12, EKP13, EKP15, EKP17, EKP18 | 9.7.4.3, 9.7.4.4, 9.7.4.5 |
| 2 | Działanie w celu uniknięcia zderzenia. Interpretacja, poparta przykładami z orzecznictwa, następujących określeń zawartych w prawidle 8: działanie zdecydowane, wykonane wystarczająco wcześnie i wystarczająco duże, aby było łatwo widoczne. Wyłączna zmiana kursu. Mijanie się w bezpiecznej odległości. Sprawdzanie skuteczności podjętego działania. Zmniejszenie prędkości. Całkowite zatrzymanie statku. | 2 | | | | | EKP5, EKP6, EKP11, EKP12, EKP13 | 9.7.4.5 |
| 3 | Wąskie przejścia. Definicja określeń "wąskie przejście" i "tor wodny". Przechodzenie statków wzdłuż wąskiego przejścia. Nawigowanie małych statków i statków żaglowych w wąskim przejściu. Ograniczenia w przecinaniu wąskiego przejścia lub toru wodnego. Zachowanie się statków zajętych połowem. Procedura wyprzedzania w wąskim przejściu. Działania, jakie należy podjąć przy zbliżaniu się do zakrętu. Wymagane sygnały akustyczne. Przykłady uznanych wąskich przejść. | 3 | | | | | EKP3, EKP5, EKP11, EKP12 | 9.7.4.7 |
| 4 | System rozgraniczenia ruchu. Definicje: "tor kierunkowy", `linia rozgraniczająca`, `strefa rozgraniczająca`, `strefa ruchu przybrzeżnego`. Zasady nawigowania w systemie rozgraniczenia ruchu w odniesieniu do: wchodzenia do i opuszczania systemu rozgraniczenia ruchu, wchodzenia na tor kierunkowy i wychodzenia z niego, przecinania torów, korzystania ze strefy ruchu przybrzeżnego, przecinania linii separacyjnych, lub wchodzenia w strefę separacyjną w innych celach niż przecinanie, wchodzenie lub wychodzenie z toru. Wymagania dotyczące statków: nawigujących na akwenach podejściowych, kotwiczących, zajętych połowem, nie korzystających z systemu. Zakaz przeszkadzania przez małe statki (poniżej 20 metrów i statki żaglowe), bezpiecznemu przejściu statków o napędzie mechanicznym, idącym wzdłuż toru kierunkowego. Zwolnienia dla statków o ograniczonej zdolności manewrowych, zajętych układaniem, obsługą lub podnoszeniem kabla podwodnego. Pojęcie `strefa ostrożności` i `trasa głębokowodna` ich przeznaczenie. Procedura zatwierdzania tras ruchu statków przez IMO. [STCW 9.7.1.30] | 3 | | | | | EKP5, EKP6, EKP11, EKP12, EKP13 | 9.7.4.8 |
| 5 | Źródła prawa i warunki stosowania prawideł wymijana. Rozdział II - zachowanie się statków widzących się wzajemnie. Pojęcie `statki widzące się wzajemnie`. Zasada ograniczonego zaufania. Możliwość skoordynowanego działania oraz wzajemnej oceny wykonywanych manewrów. Warunki stosowania prawideł wymijania - wzajemna widoczność; istnienie ryzyka zderzenia, spotkanie niezamierzone, tylko dwa statki, pozostawanie w drodze. Zasady wymijania się statków w zależności od rodzajów spotkań - wprost lub prawie wprost, na przecinających się i równoległych kursach, wyprzedzanie oraz w zależności od stopnia uprzywilejowania. Zasada podziału statków na zobowiązane do ustąpienia z drogi i mające pierwszeństwo drogi. Warunek decydujący o uznaniu statku za wyprzedzający. Porównanie i analiza różnych działań zapobiegawczych, jakie może podjąć statek wyprzedzający. Zastosowanie prawidła 14 - gdy statki idą wprost lub prawie wprost na siebie. Uzasadnienie obowiązku unikania, w miarę możliwości, przecinania przez statek ustępujący z drogi kursu drugiego statku. Stosowanie prawidła 15 podczas przecinania wąskiego przejścia i toru kierunkowego. Wzajemne obowiązki statków wg. prawidła 18 i 3. | 3 | | | | | EKP1, EKP2, EKP3, EKP5, EKP12, EKP15, EKP17 | 9.7.4.9, 9.7.4.10, 9.7.4.11, 9.7.4.12, 9.7.4.13, 9.7.4.14 |
| 6 | Organizacja i pełnienie wacht wymagane w zapobieganiu zderzeniom. Zasady organizacji wacht nawigacyjnych i kotwicznych. Przygotowanie statku do wyjścia z portu. Próby maszyn, telegrafii, steru, środków sygnalizacji, świateł oraz urządzeń nawigacyjnych. Obejmowanie i przekazywanie wachty. Odpowiedzialność kapitana, oficera wachtowego i marynarzy za pełnienie wacht. Kwalifikacje oficerów i pozostałej obsady do pełnienia wacht nawigacyjnych, kotwicznych i portowych. Wymagania w zakresie czasu pracy i zapewnienia odpoczynku pełniącym wachty. Prowadzenie zapisów w dzienniku okrętowym. Obowiązki i współpraca kapitana, oficera wachtowego i pilota. | 3 | | | | | EKP7, EKP8, EKP9, EKP10, EKP14, EKP16, EKP17 | 9.7.5.1, 9.7.5.2, 9.7.5.3, 9.7.5.4, 9.7.5.5, 9.7.5.6 |
| 7 | Obowiązki statku zobowiązanego do ustąpienia z drogi oraz statku mającego pierwszeństwo drogi. Obowiązki statku ustępującego z drogi w świetle wymagań prawidła 16 oraz odpowiednich wymagań prawidła 8. Zasady i sposoby wykonywania tych obowiązków zgodnie z dobrą praktyką morską. Zasady zachowania się statku mającego pierwszeństwo drogi w przypadkach, gdy ryzyko zderzenia istnieje między większą liczbą statków niż dwa. Wyjaśnienie określające czym należy kierować się przy podejmowaniu decyzji o działaniach zapobiegawczych. Działania zapobiegawcze, jakie może podjąć statek mający pierwszeństwo drogi i działania zapobiegawcze, jakie ma obowiązek podjąć. Obowiązki i prawa statku mającego pierwszeństwo drogi, na podstawie analizy rozwoju potencjalnego zderzenia statku, w umownym podziale na cztery etapy: - w dużej odległości między statkami, zanim wystąpi ryzyko zderzenia, oba statki zachowują swobodę każdego działania; - gdy istnieje ryzyko zderzenia, statek zobowiązany do ustąpienia z drogi ma obowiązek podjąć działanie zapobiegawcze, a statek mający pierwszeństwo drogi ma obowiązek zachować swój kurs i prędkość; - gdy statek zobowiązany do ustąpienia z drogi nie podejmuje odpowiedniego działania; - gdy zderzenia nie można uniknąć przez wyłączenie działania statku zobowiązanego do ustąpienia z drogi. | 3 | | | | | EKP5, EKP6, EKP9, EKP11, EKP12, EKP15 | 9.7.4.13, 9.7.4.14 |
| 8 | Zasady zachowania się statków podczas ograniczonej widzialności. Zakres stosowania prawidła 19. Porównanie wymagań prawidła 6 i prawidła 19 odnośnie określania szybkości bezpiecznej. Gotowość maszyn do wykonania natychmiastowego manewru. Zasady obserwacji a zwłaszcza poprawne wykorzystanie radaru. Nakresy radarowe względne i rzeczywiste. Pełny meldunek radarowy. Interpretacja pojęć `sytuacja nadmiernego zbliżenia` oraz `nawigowanie z najwyższą ostrożnością` według orzecznictwa. Ustalanie zagrożenia oraz unikanie sytuacji nadmiernego zbliżenia. Manewry zapobiegawcze. Zasady zachowania się po usłyszeniu sygnału mgłowego i w sytuacji nadmiernego zbliżenia. Organizacja wacht nawigacyjnych i kotwicznych podczas ograniczonej widzialności. Ćwiczenia na modelach na stole manewrowym lub na symulatorze, obejmujące określenie istnienia ryzyka zderzenia lub rozwijania się sytuacji prowadzącej do nadmiernego zbliżenia. Wykonywanie nakresów względnych i rzeczywistych. Podejmowanie prawidłowych działań zapobiegawczych. Organizacja wacht nawigacyjnych i kotwicznych podczas ograniczonej widzialności Obowiązki kapitana i oficerów. Obsada wachty. Służba `na oku`. Miejsce kotwiczenia. Manewry kotwiczne. Gotowość maszyn. | 5 | | | | | EKP5, EKP6, EKP9, EKP11, EKP12, EKP15 | 9.7.4.15, 9.7.4.16, 9.7.4.17, 9.7.4.18, 9.7.5.15, 9.7.5.16 |
| 9 | Izby morskie. Ustrój, organizacja, zadania, postępowanie izb morskich w sprawach wypadków morskich dotyczących zderzeń statków. Analiza wypadków morskich spowodowanych nieprzestrzeganiem MPDM - na podstawie orzecznictwa. Postępowanie powypadkowe na statku, dokumentacja dla armatora i izb morskich. | 2 | | | | | EKP1, EKP2 | 9.7.1.1, 9.7.1.4, 9.7.5.15, 9.7.5.16 |
| 10 | Współczesne problemy dotyczące stosowania świateł i znaków. Procedury wachtowe i zarządzanie na mostku. Wykorzystanie technik "ślepego" pilotażu. Procedury zgłaszania w systemach meldunkowych i współpraca z VTS. Sytuacje awaryjne w czasie wachty - procedury. Przejawianie właściwej stanowczości i asertywności | 2 | | | | | EKP7, EKP8, EKP9, EKP16, EKP17 | 9.7.5.1, 9.7.5.2, 9.7.5.3, 9.7.5.4, 9.7.5.5, 9.7.5.6, 9.7.5.7, 9.7.5.8, 9.7.5.9, 9.7.5.10, 9.7.5.11, 9.7.5.12, 9.7.5.13, 9.7.5.14 |
| 11 | Wprowadzenie do udziału w pracach badawczych dot. MPDM. Minimalna odległość dot. działania dozwolonego prawidłem 17a(ii) - empiryczne ustalanie i obliczanie wielkości liczbowych. Porównanie skuteczności zwrotu `prawo na burtę` i manewru `crash stop`, jako działania zapobiegawczego. Obliczanie za pomocą programu EXCEL krytycznej odległości umożliwiającej jeszcze uniknięcie zderzenia wyłącznie własnym manewrem (prawidło 17(b). [STCW 9.7.1.53, 54] | 3 | | | | | EKP1 | 9.7.5.13, 9.7.5.14 |
| 12 | SYMULATOR MANEWROWY 1. Ryzyko zderzenia i działanie w celu uniknięcia zderzenia, ustalanie szybkości bezpiecznej, właściwa obserwacja. 2. Pełna ocena sytuacji wokół statku, stwierdzenie istnienia ryzyka zderzenia, właściwe działanie i sprawdzenie jego skuteczności. 3. Zachowanie się statków widzących się wzajemnie. Żegluga w warunkach dobrej widzialności, mijanie się statków w różnych sytuacjach nawigacyjnych. 4. Wyprzedzanie się statków. Ustalanie momentu rozpoczęcia wyprzedzania i jego zakończenia, wzajemne obowiązki statków. 5. Systemy rozgraniczenia ruchu. Zachowanie statków korzystających z systemów rozgraniczenia ruchu - podejmowanie manewrów antykolizyjnych. 6. Postępowanie statku mającego pierwszeństwo drogi. Spotkanie ze statkiem mającym obowiązek ustąpienia z drogi i niepodejmującym manewrów antykolizyjnych. 7. Ograniczona widzialność. Zasady postępowania i manewrowania statkiem w warunkach ograniczonej widzialności na akwenie otwartym, umiejętność interpretacji obrazu radarowego. 8. Zasady postępowania i manewrowania statkiem w warunkach ograniczonej widzialności na akwenie ograniczonym. 9.Pełnienie wachty, procedury, kierowanie wachtą nawigacyjną, podział czynności (Bridge Resources Management). | | | | | 10 | EKP1, EKP2, EKP3, EKP4, EKP5, EKP6, EKP7, EKP8, EKP9, EKP10, EKP11, EKP12, EKP13, EKP14, EKP15, EKP16, EKP17, EKP18 | 9.7.6.1, 9.7.6.2, 9.7.6.3, 9.7.6.4, 9.7.6.5, 9.7.6.6, 9.7.6.7, 9.7.6.8, 9.7.6.9 |
| Lp. |
Zagadnienia |
Liczba godzin |
Odniesienie do EKP dla przedmiotu |
Odniesienie do RPS |
| W |
C |
L |
P |
S |
| 1 | Wybrane charakterystyki manewrowe statków. | | | 0.5 | | | EKP1, EKP2, EKP3, EKP4, EKP5, EKP6, EKP7, EKP8, EKP9, EKP10, EKP11 | 9.7.4.2 |
| 2 | Organizacja wachty nawigacyjnej na mostku w różnych warunkach: - podczas ograniczonej widzialności, - odebraniu sygnałów wzywania pomocy, - na statku stojącym na kotwicy. | | | 0.5 | | | EKP1, EKP2, EKP3, EKP4, EKP5, EKP6, EKP7, EKP8, EKP9, EKP10, EKP11, EKP12, EKP13, EKP14, EKP15, EKP16, EKP17, EKP18 | |
| 3 | Określenie szybkości bezpiecznej w różnych warunkach i okolicznościach. | | | 1 | | | EKP1, EKP2, EKP3, EKP4, EKP5, EKP6, EKP7, EKP8, EKP9, EKP10, EKP11, EKP12, EKP13, EKP14, EKP15, EKP16, EKP17, EKP18 | |
| 4 | Określenie minimalnej odległości bezpiecznej do innych statków, w różnych warunkach pogodowych i widzialności przy przecinaniu kursów, wyprzedzaniu i spotkaniach na kursach wprost lub prawie wprost na siebie. | | | 3 | | | EKP1, EKP2, EKP3, EKP4, EKP5, EKP6, EKP7, EKP8, EKP9, EKP10, EKP11, EKP12, EKP13, EKP14, EKP15, EKP16, EKP17, EKP18 | |
Cockcroft A.N., Lameijer J.N.F., 2004. A Guide to the Collision Avoidance Rules, Oxford: Stanford Maritime.
Crosbie J.W., 2009. Revisiting the lessons of the early steering and sailing rules for an e-navigation age, Journal of Navigation.
Górski S., 2004. The Last-Minute Manoeuvre, European Journal of Navigation, Gdynia: Akademia Morska, Gdynia.
Kemp J., 2009. Behaviour patterns in crossing situations, Marine Navigation and Safety of Sea Transportation (editor A. Weintrit) Gdynia.
Rymarz W., 2006. Międzynarodowe prawo drogi morskiej – obliczanie za pomocą arkusza kalkulacyjnego Excel manewrów zapobiegawczych zgodnie z prawidłem 17 a)ii), Gdynia: Akademia Morska
Rymarz W., 2007. Wykorzystanie programu Excel do stosowania prawideł wymijania MPDM, Gdynia: Akademia Morska.
Rymarz W., 1985. Międzynarodowe prawo drogi morskiej, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Rymarz W., 1995. Podręcznik międzynarodowego prawa drogi morskiej, Gdynia: Trademar.
Rymarz W., 2004. Międzynarodowe prawo drogi morskiej w zarysie, Gdynia: Trademar
Śniegocki H., 2016. Międzynarodowe przepisy o zapobieganiu zderzeniom na morzu, Gdynia: Trademar
